Ιπποκράτης: Ζωή και παρακαταθήκη

ΚΑΤΕΒΕΙΤΕ
Πρώτα χρόνια

Ο Ιπποκράτης γεννήθηκε στην Κω γύρω στα 460 π.Χ. Ήταν απόγονος του Ασκληπιού, από τον πατέρα του Ηρακλείδη, και του Ηρακλή, από τη μητέρα του Φαιναρέτη. Το βέβαιο είναι ότι καταγόταν από ιερατική οικογένεια, αφού οι άμεσοι πρόγονοί του ήταν ιερείς Ασκληπιάδες. Οι πρώτοι που τον μύησαν στην Ιατρική ήταν ο πατέρας του Ηρακλείδης, ίσως και ο παππούς του, Ιπποκράτης ο Α'. 

Οι πρώτες γνώσεις που δέχτηκε ο Ιπποκράτης από τον πατέρα του και τον παππού του θα εμπλουτιστούν από τις επαφές τους με διαιτολόγους, σοφιστές και φιλόσοφους, χαρίζοντας του πλατύτερη μόρφωση, πέραν της ιατρικής. Οι γνώσεις του θα εμπλουτιστούν περαιτέρω απ’ όσα μέχρι τότε είχε αποθησαυρίσει η ιατρική, όπως εφαρμο­ζόταν στο Ασκληπιείο της Κω. Το Ασκληπιείο λειτουργούσε πριν ακόμα γεννηθεί ο Ιπποκράτης και ήδη κρατούσε ιστορικό για τη θεραπεία κάθε ασθενούς. Αυτά, λοιπόν, μελέτησε ο Ιπποκράτης, δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη δίαιτα που έπρεπε να ακολουθούν οι ασθενείς σε κάθε περίπτωση.

Ζωή και παρακαταθήκη
Το Ασκληπιείο Κω

Τα ταξίδια 

Σημαντική εμπειρία πρόσφεραν στον Ιπποκράτη και τα ταξίδια του. Πολυταξιδεμένος, περιόδευσε τη Θράκη, τη Θάσο, τη Δήλο, τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ιωνία και την Αίγυπτο. Σ’ αυτά τα ταξίδια, που υπολογίζεται ότι διάρκεσαν περίπου 12 χρόνια, συνέλεξε πλήθος πληροφοριών για τη φύση, το κλίμα, τον τρόπο ζωής των κατοίκων, τις ασθένειες που τους ταλαιπωρούσαν, την επίδραση του περιβάλ­λοντος πάνω στους ανθρώπους.

Ξανά στην Κω 

Πλούσιος από εμπειρίες γύρισε στο νησί του ο Ιπποκράτης. Ανέλαβε την Ιατρική Σχολή της Κω και άρχισε να διδάσκει. Εφάρμοσε νέες θεραπευτικές μεθόδους, αφού προηγουμένως καταδίκασε τις αγυρτείες, τη μαγική ιατρική, τις δεισιδαιμονίες. Δάσκαλος και οδηγητής του στάθηκε η Μητέρα Φύση: «Φύσις νοόσων ίητρός».

Την ιατρική επιστήμη τη θεωρούσε στενά δεμένη με τη Φιλοσοφία. Για αυτόν ικανός γιατρός μπορεί να είναι μόνο όποιος διαθέτει την ικανότητα του στοχασμού. «Ίητρός γάρ φιλόσοφος, Ισόθεος». Έτσι οι γιατροί έπρεπε να είναι άνθρωποι υπομονετικοί, ευγενικοί και αφιλοχρήματοι, εχέμυθοι, κατα­ δεκτικοί, σεμνοί, με πίστη στο θεό και αγάπη στον άνθρωπο.

Η Ιπποκρατική Συλλογή

Με το όνομα αυτό εννοούμε ένα σύνολο έργων που έγραψε ο Ιπποκράτης ή οι μαθητές του ή τουλάχιστον περιέχουν διδασκαλίες στο πνεύμα της Ιππο­κρατικής Ιατρικής. Η Συλλογή διασώθηκε χάρη στην περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Μέσα από τα έργα αυτά ο αναγνώστης συλλαμβάνει σε γενικές γραμμές το πνεύμα της Ιπποκρατικής διδασκαλίας. Το πιο γνωστό ανάμεσα στα έργα του είναι ο περίφημος όρκος του Ιπποκράτη, ο πρώτος ολοκληρωμένος κώδικας ιατρικής δεοντολογίας.

Ζωή και παρακαταθήκη
Προτομή του Ιπποκράτη σε χαλκογραφική απεικόνιση (19ος αιώνας)

Χαρακτηρι­στικά της Ιπποκρατικής Ιατρικής 

Επιγραμματικότατα θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα ιδιαίτερα χαρα­κτηριστικά - καινοτομίες της ιατρικής που θεμελίωσε ο Ιπποκράτης στα παρακάτω:

α) Δέχεται για την εξήγηση των ασθενειών μόνο φυσικά αίτια.

β) Πιστεύει στην προσεκτική παρατήρηση και προτείνει συγκεκριμένες μεθόδους διάγνωσης

γ) Ο γιατρός οφείλει να παίρνει υπόψη του την κατάσταση του ασθενούς όχι μόνο κατά τη διάρκεια της εξέτασης, αλλά να συνυπολογίζει και όλη την πορεία του ασθενούς μέχρι τότε, το είδος της ζωής του, ακόμα και το χαρα­κτήρα του (ψυχοσωματική θεώρηση του ανθρώπου).

δ) Αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην πρόγνωση των ασθενειών, όμως δεν τη θεωρεί αυτοσκοπό αλλά παράγοντα που στηρίζει τη θεραπεία.

ε) Δίνει μεγάλη σημασία στη δίαιτα του ασθενούς.

στ) Τονίζει την καθοριστική επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος πάνω στον άνθρωπο’ γι’ αυτό εξετάζει προσεκτικά το κλίμα, μελετά την επιρροή των εποχών στον άνθρωπο, ασχολείται με τα νερά και τους ανέμους ενός τόπου.

Αλλά όχι μόνο: η Ιπποκρατική ιατρική θεμελιώνει ένα σύστημα κανόνων και ηθικής συμπεριφοράς για όποιον ασκεί το λειτούργημα αυτό.

Η φήμη του Ιπποκράτη στην εποχή του

Η φήμη του Ιπποκράτη γρήγορα απλώθηκε παντού και όλοι τον καλούσαν να τους προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου ο Ιπποκράτης ήρθε στην Αθήνα και βοήθησε στην απαλλαγή της από το λοιμό. Επισκέφτηκε την Αθήνα και αφού παρατήρησε ότι οι σιδηρουργοί δεν αρρώσταιναν από το λοιμό, απολύμανε τον αέρα της πόλεως με φωτιά και σταμάτησε την πανδημία. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης οι Αθηναίοι τον αναγόρευσαν δημότη τους, του παραχώρησαν δωρεάν σίτιση στο Πρυτανείο και τον στεφάνωσαν με χρυσό στεφάνι.

Ζωή και παρακαταθήκη

Ανάμεσα στα περιστατικά, που δείχνουν τη φήμη του Ιπποκράτη στην εποχή του αλλά και το φρόνημά του, είναι και το παρακάτω.

Λέγεται ότι ο Πέρσης βασιλιάς Αρταξέρξης αντιμετώπιζε μέγιστο πρό­βλημα με το λοιμό που μάστιζε τα στρατεύματά του. Όταν πληροφορήθηκε την ιατρική ικανότητα του Ιπποκράτη, ζήτησε επίμονα τη βοήθειά του. Του πρόσφερε σε αντάλλαγμα πλουσιοπάροχη αμοιβή και ισοτιμία με τους Πέρσες αριστοκράτες. Ο Ιπποκράτης αρνήθηκε σθεναρά να προσφέρει τις υπη­ρεσίες του σε κάποιον που επιβουλευόταν τους Έλληνες. Οργισμένος ο Αρταξέρξης έστειλε επιστολή προς τους Κώους απαιτώντας να του στείλουν τον Ιπποκράτη ή να υποστούν την καταστροφή της πόλης και του νησιού τους ολόκληρου.

Προς τιμήν τους οι Κώοι αρνήθηκαν να υποκύψουν στις εκβιαστικές απαι­τήσεις του Αρταξέρξη.

Απάντησαν στους αγγελιοφόρους του: “Φύγετε από τη γη των Κώων, διότι τον Ιπποκράτη δεν τον παραδίδουν. Και να πήτε σ’ αυτόν (στο Βασιλιά) ότι οι θεοί δεν θα μας παραμελήσουν.”

Από το συμβάν αυτό οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ο Ιπποκράτης έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους συμπολίτες του, αλλά και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός, αφού δε δίστασαν να διακινδυνεύσουν τα πάντα για να μην τον παραδώσουν.

Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης σχολιάζει τη στάση των Κώων με μία μόνο, αλλά πολύ χαρακτηριστική λέξη: «Οί δέ Κώοι άπεκρίθησαν τω’ Αρταξέρξη άνδρικώς...».

Τα τελευταία χρόνια του Ιπποκράτη

Ο Ιπποκράτης έφυγε από την Κω σε προχωρημένη ηλικία και πήγε στη Θεσσαλία.

Υπάρχουν διαφορετικές γνώμες για τους λόγους που ώθησαν τον Ιππο­κράτη να φύγει από την πατρίδα του. Το βέβαιο είναι ότι πέθανε εκεί σε μεγάλη ηλικία, που η κατοπινή παρά­δοση, για να τον τιμήσει, ανέβασε στα 104 ή και 109 χρόνια. Είχε ταφεί μεταξύ Τυρνάβου και Λάρισας.

Ζωή και παρακαταθήκη
Ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω

 Η συνέχεια του Ιπποκρατικού έργου 

Γράφει ο Μαν. Κιαπόκας: «... Γενικά ο Ιπποκράτης με τη διδασκαλία του έδωσε ξεχωριστή λάμψη στην επιστήμη του και εξασφάλισε την εξάπλωση της ιατρικής παράδοσης της Κω.

Πριν από τον Ιπποκράτη η ιατρική τέχνη ήταν κληρονομική. Η διδασκαλία της μεταδιδόταν από πατέρα σε υιό μέσα στον περιορισμένο κύκλο της οικο­γένειας των Ασκληπιαδών. Φαίνεται ότι μερικοί Ασκληπιάδες είχαν αρχίσει να σκέπτωνται κάποια διεύρυνση με την ιδέα ότι το στενό κύκλωμα των ελάχι­στων μαθητών δεν θα μπορούσε να συνέχιση την ιατρική παράδοση...». Ουσιαστικά «η Σχολή» αυτή, ή καλύτερα ο ιατρικός κύκλος της Κω, διευρύνθηκε από τον Ιπποκράτη. Μετά από αυτόν και μέχρι το τέλος της κλασικής περιόδου ξεχώρισαν πολλοί Κώοι ιατροί.


Σήμερα, οι φιλόλογοι και οι ιστορικοί της Ιατρικής επιστρέφουν στη μελέτη των έργων του Ιπποκράτη («Ιπποκράτεια και Νεοϊπποκράτεια Ιατρική), αποδίδοντας μεταξύ άλλων μεγάλη σημασία στο ότι ήταν εκείνος που έθεσε στο κέντρο της Ιατρικής όχι την ασθένεια, αλλά τον άνθρωπο.

Ένα πλήθος απεικονίσεων και αγαλμάτων του Ιπποκράτη ήρθαν να προ­ στεθούν στους αιώνες που ακολούθησαν το θάνατό του, φόρος τιμής στο μεγάλο Δάσκαλο.

Οι σημερινοί Κώοι έχουν εδραιωμένη την πεποίθηση ότι ο Ιπποκράτης αποτελεί τη λαμπρότερη σελίδα της Ιστορίας του τόπου τους και η λαϊκή παράδοση, που πάντα μεταφέρει σωστά τους σφυγμούς των αισθημάτων του λαού, θέλησε να βάλει τη μορφή του σε παραμύθια του νησιού.

Footnotes / Source

Πηγές: "Αρχαία ιστορία της Κω" των Όλγα Ασπετάκη - Κυρίτση, Μαρία Τουλαντά - Παριδίση
"Ιπποκράτης ο Κώος και Ιπποκρατικός όρκος" Μ. Κιαπόκας
Πίνακας του Ιπποκράτη με τον Αρταξέρξη από τον Αν-Λουί Ζιροντέ-Τριοζόν

Κως η επίσημη ιστοσελίδα
Municipality of Kos
Το Kos.gr είναι η επίσημη ιστοσελίδα του Τουρισμού της Κω και την διαχειρίζεται ο Δήμος Κω.
Όλα τα κείμενα και το περιεχόμενο (φωτογραφίες & βίντεο) αυτής της ιστοσελίδας προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, εκτός αν αναφέρεται ρητά το αντίθετο.
Πληροφορίες για επισκέπτες
Πως θα φτάσετε Χρήσιμα τηλέφωνα Ημερολόγιο εκδηλώσεων Μετακίνηση Μαρίνα Κω
Βοήθεια & υποστήριξη για ταξιδιώτες
Ρωτήστε το bot μας
Επικοινωνήστε μαζί μας
Facebook Instagram Twitter Youtube